Zaproszenie do Sztokholmu

Szwedzka pisarka, Selma Lagerlöf, opowiada w "Cudownej podróży", baśniowym podręczniku ojczystej geografii, legendę o powstaniu Sztokholmu, wyjaśniając skąd wzięła się jego magiczna siła przyciągania. Otóż pewnego razu młody rybak podpatrzył kąpiące się syreny: do małej skalistej wysepki, jednej z wielu tworzących rozległy archipelag, podpłynęły trzy foki, które zrzuciły skóry i zamieniły się w piękne dziewczęta. Gdy rozpoczęły kąpiel rybak niewiele myśląc ukrył jedną ze skór pod kamieniem. Płaczącą dziewczynę, która nie mogła znaleźć swego okrycia zabrał do swego domu. Wkrótce odbyło się ich wesele. Małżeństwo było szczęśliwe i wydawać się mogło, że syrena zapomniała o dawnym życiu. Ale któregoś wieczoru, gdy rybak i jego żona wypłynęli na połów, fale zaniosły łódź w pobliże wysepki, gdzie zaczęła się ich znajomość. Rybak nie mógł powstrzymać się od stwierdzenia: "Jak to dobrze, że wtedy schowałem twoją foczą skórę". Zdziwiona syrena domagała się dalszych wyjaśnień, więc rybak pokazał jej kamień i leżącą pod nim skórę. Wtedy syrena szybko zarzuciła ją na siebie i skoczyła w morze. Zrozpaczony rybak cisnął za nią oszczepem i trafił, niestety zbyt celnie... W chwili śmierci syreny cały archipelag uległ przemianie: woda nabrała szmaragdowego odcienia, błyszcząc i migocząc w świetle gwiazd, wiatr ucichł, a z głębin słychać było chwytającą za serce pieśń... Nie wiadomo, co później stało się z rybakiem, ale miasto wzniesione w miejscu, gdzie zdarzyła się ta historia, ma niepowtarzalny urok i każdy, kto raz je zobaczy będzie za nim tęsknił..

Tak naprawdę Sztokholm założony został około roku 1250 (w tym samym czasie Trzebnica otrzymała prawa miejskie) przez niejakiego Birgera Jarla - wielkorządcę, który w epoce stałych waśni o tron zdobył dominującą pozycję w kraju, ale nigdy nie koronował się na króla. Jego decyzja o założeniu grodu miała charakter strategiczny: miasto powstało tam gdzie wody jeziora Mälaren spotykają się z wodami Bałtyku. Na jednej z licznych wysp archipelagu Birger Jarl kazał wybudować zamek Trzy Korony (szw. Tre Kronor). Średniowieczna twierdza spłonęła jednak w pożarze, a nową imponującą budowlę wzniesiono w XVIII wieku. Codziennie w południe przed Zamkiem Królewskim (szw. Kungliga Slottet) odbywa się zmiana warty, w niedzielę szczególnie uroczysta: żołnierze na koniach w towarzystwie orkiestry przemierzają ulice miasta, a na zamkowym dziedzińcu gromadzą się tłumy turystów. Warto w tym miejscu dodać, że Zamek jest obecnie nie tyle siedzibą szwedzkiego króla, co miejscem jego pracy. Karol XVI Gustaw i królowa Sylwia mieszkają na obrzeżach miasta, w zbudowanym na wzorach francuskich pałacu Drottnigholm.

Tuż koło Zamku rozpoczyna się sztokholmskie Stare Miasto (szw. Gamla Stan), nazywane również Miastem Między Mostami , fantastyczny labirynt wąskich, brukowanych uliczek pnących się w górę i opadających w dół, spotykających się i znowu rozdzielających. Od czasu do czasu w jakimś prześwicie pojawia się widok na wodę: jezioro lub morze. Po Starym Mieście najlepiej jest spacerować wieczorem, gdy turyści nie oblegają już sklepików z pamiątkami, gdy zapalają się światła w oknach i uliczne latarnie, a ze wszystkich zakamarków wychodzą cienie, wspomnienia o zdarzeniach, które się tu niegdyś rozegrały.

W sztokholmskiej katedrze, której najstarsze mury pamiętają czasy Jarla Birgera obejrzeć można unikalną średniowieczną rzeźbę przedstawiającą świętego Jerzego, który walczy ze smokiem. Rzeźba upamiętnia zwycięstwo Szwedów nad Duńczykami w bitwie pod Brunkeberg w 1471 r., a jej symbolika jest czytelna dla wtajemniczonych w koleje szwedzkiej historii: tryumfujący święty Jerzy to namiestnik Sten Sture Starszy dowodzący wojskami szwedzkimi, pokonany smok to wrogowie, czyli Duńczycy. Księżniczką czekającą na swojego wybawcę jest Szwecja. W tym miejscu należy wyjaśnić, iż od roku 1397 Danię, Szwecję i Norwegię łączyła Unia Kalmarska, której inicjatorką była królowa Danii Małgorzata I. Pierwszym unijnym królem został jej przysposobiony syn - Eryk Pomorski z rodu Gryfitów, który urodził się na zamku w Darłowie jako Bogusław, syn księcia słupskiego Warcisława VII. Unijne idee Małgorzaty nie sprawdziły się jednak w praktyce. Duńska dominacja, stała się wkrótce powodem niezadowolenia strony szwedzkiej, wyrażającego się w narodowych powstaniach. Świadkiem dramatycznych wydarzeń z czasów unijnej rywalizacji jest również Duży Rynek (szw. Stortorget), gdzie w roku 1520 miała miejsce tzw. "krwawa łaźnia sztokholmska" czyli brutalna rozprawa duńskiego króla Krystiana II ze szwedzkimi oponentami. Ostatecznie Unia została zerwana w roku 1523, gdy armia zebrana przez ocalałego z pogromu szlachcica Gustawa Erikssona, późniejszego króla Gustawa I Wazę, pokonała Duńczyków w bitwie pod Sztokholmem. Nasz Zygmunt III Waza, który przez kilka lat był również królem Szwecji, to wnuk wielkiego Gustawa, uznawanego za jedną z najwybitniejszych postaci w szwedzkich dziejach.

Gustaw Waza pochowany został w katedrze w Uppsali, podobnie jak rodzice Zygmunta - Jan Waza i Katarzyna Jagiellonka, jednak to właśnie w Sztokholmie, na wyspie Riddarsholmen, położonej tuż obok Starego Miasta znajduje się najbardziej znana szwedzka nekropolia królewska: Kościół Rycerski (szw. Riddarholmskyrkan). Spoczywają tam średniowieczni władcy, królowie wojownicy, będący postrachem XVII i XVIII wiecznej Europy. W Kościele Rycerskim znajdziemy także nagrobek założyciela obecnie panującej dynastii, francuskiego szlachcica Jean`a Baptiste Bernadotte, który wstępując na szwedzki tron przyjął imię Karol XIV Johan.

Z Riddarsholmen niedaleko już do Sztokholmskiego Ratusza (szw. Stockholms stadshus), potężnej budowli z czerwonej cegły, wzniesionej w latach dwudziestych XX w., która zdaje się wyrastać z wody otaczającej wyspę Kungsholmen. Dla autora projektu ratusza, architekta Ragnara Östberga, inspiracją były: Pałac Dożów i Dzwonnica św. Marka w Wenecji. "Wenecja Północy" to właśnie jeden z przydomków Sztokholmu.

Wnętrza Ratusza zaprojektowane zostały przez wybitnych szwedzkich artystów. Ozdobą Sali Złotej (szw. Gyllene salen) jest olbrzymia mozaika przedstawiająca siedzącą na tronie kobietę. To Królowa Jeziora Mälaren  – alegoria Sztokholmu. W największej Sali Niebieskiej (szw. Blå hallen) odbywa się co roku w grudniu bankiet towarzyszący uroczystości wręczenia Nagród Nobla. Z liczącej 106 metrów ratuszowej wieży, zwieńczonej trzema złotymi koronami turyści mogą podziwiać rozległą panoramę miasta, na własne oczy przekonując się, że zbudowane zostało na wodzie i granitowej skale...