Cudze chwalicie, swego nie znacie

Gmina Zawonia położona jest w środkowo-wschodniej części województwa dolnośląskiego. Powierzchnia gminy obejmuje 11.812 ha i zamieszkuje ją ponad 5 tys. osób. W skład gminy wchodzi 28 wsi, w tym 23 sołectwa z 5 przysiółkami.Współczesna gospodarka w gminie to przede wszystkim rolnictwo i leśnictwo. Lasy zajmują tutaj aż 40% powierzchni. Znajdują się tu dwa większe kompleksy leśne. Pierwszy z nich zwany jest lasami Grochowej (od nazwy leśnictwa), drugi natomiast wchodzi w skład wielkiego kompleksu zwanego Lasami Milickimi. W okolicach miejscowości Czeszów oraz Trzęsawice znajdują się liczne stawy, w tym również komercyjne. W trosce o ekologię gmina oddała do użytku nowoczesne wysypisko śmieci, w perspektywie zamierza wybudować oczyszczalnię ścieków. W gminie funkcjonują dwie szkoły podstawowe oraz gimnazjum. Działalnością kulturalną zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka w Zawoni, która także sprawuje nadzór nad świetlicami wiejskimi. Gminne Stowarzyszenie LZS skupia działaczy sportowych z terenu gminy, a także organizuje szereg imprez o charakterze sportowym i rekreacyjnym. Gmina Zawonia swoim turystom oferuje to, co ma najcenniejsze: wodę, lasy oraz czyste powietrze.

Trochę historii

Pierwsza wzmianka historyczna o miejscowości Sawona pochodzi z 1236 r. W 1257 r. Książe Henryk III Biały wydał dokument uprawniający do lokacji miasta na prawie niemieckim. W tym czasie Zawonia przeszła we władanie klasztoru cysterek w Trzebnicy, który nie był zainteresowany w powstaniu miasta konkurencyjnego dla Trzebnicy. Dokument lokacyjny nie został nigdy zrealizowany. Do klasztoru wieś należała aż do sekularyzacji w 1810 r., kiedy to przeszła na własność państwa pruskiego.

 Od początków dziejów Zawonia była ośrodkiem usługowym i handlowym dla najbliższej okolicy. Już w 1266 r. istniały tu dwa młyny, stawy rybne oraz klasztorny folwark. Około 1830 r. było we wsi m.in. 30 warsztatów tkackich. Nigdy jednak ni rozwinął się przemysł. W 1945 r. miejscowość została zajęta przez Armię Radziecką, w tym też roku zaczęli pojawiać się pierwsi polscy osadnicy. W okresie powojennym, podobnie jak obecnie, Zawonia jest siedzibą władz gminnych. W roku 1996 Rada Gminy Zawonia uchwaliła wizerunek herbu Gminy Zawonia, który nawiązuje historycznie i ikonograficznie do tradycji i symboli polskich wartości na ziemiach piastowskich.

Oferta turystyczna

Gmina Zawonia położona jest na zboczach Wzgórz Trzebnickich. Można podróżować po gminie zarówno samochodem, rowerem, jak i na pieszo. Baza komunikacyjna jest dośc dobrze rozwinięta. Istnieją połączenia autobusowe i busowe z Trzebnicą, Wrocławiem, Oleśnicą i Miliczem. Północną część gminy zajmują lasy: złotowski, grochowski i kubrycki, w których przeważa sosna i świerk. Można spotkać tu dzikie zwierzęta (lis, bażant, dzik i zając). Stwierdzono tu także występowanie 23 gatunków roślin chronionych na 144 stanowiskach (głównie w okolicach wsi Grochowa). Na terenie gminy znajduje się także wiele stawów, głównie w okolicach Czeszowa, Trzęsawic i Złotówka, zarybianych przez właścicieli. Przez gminę Zawonia prowadzi znakowany zielony szlak pieszy z południa na północ: Długołęka - Milicz (na terenie gminy od Krakowian przez Zawonię, Pęciszów). Gminę przecinają także szlaki rowerowe: fragment znakowanej czerwono Wielkiej Pętli Powiatu Trzebnickiego (na odcinku Pęciszów-Kopiec, przez Zawonię), fragment zielono znakowanej Pętli Dobroszyckiej (odcinek Złotów-Malerzów) oraz łączący je szlak niebieski (Zawonia-Niedary-Zamek Myśliwski).

Zabytki

Zawonia - wieś ze śladami dawnego układu owalnicy, położona, u pn. krańców Wzgórz Trzebnickich, siedziba władz gminnych. Miłośnicy sportu i rekreacji mogą korzystać z sali sportowo - rekreacyjnej, oraz siłowni "Muskulus", a także z malowniczo położonego w centrum Zawoni basenu kąpielowego (czynnego w czasie wakacji) Kościół Parafialny pw.św. Jadwigi, wzniesiony w 1683r., restaurowany w XIX w. i w latach 1961-1970. Wystrój wnętrza w większości barokowy (XVIII w.).

 Czeszów - wieś położona na równinie Czeszowskiej, na prawym brzegu Sasiecznicy, największej rzeki w gminie. Wieś jest przepięknie usytuowana pośród lasów i stawów rybnych. Pierwszą wzmiankę historyczną o miejscowości odnotowano w dokumencie z 1223r. pod nazwą Zessouo. Odkryto tu żużle dymarskie z późnego średniowiecza. Kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, zbudowany w 1902r. Dla ewangelików, przejęty przez katolików w 1946r., neogotycki, jednonawowy z niższym i węższym, kwadratowym prezbiterium.

 Złotów - na wschodnim Krańcu Równiny Czeszowskiej, we wspaniałej, leśnej scenerii, leży wioska, Złotów. Uwagę przykuwa piękny, drewniany kościół. Jest on zabytkiem klasy zerowej, liczy sobie około 700 lat, zbudowany jest z modrzewia bez użycia gwoździ. Jest on niemałą chluba mieszkańców Złotowa.

 Sędzice - wieś położona w dolinie niewielkiego potoku wśród wzgórz Trzebnickich. Gorzelnia z przełomu XIX i XX w. Na rzucie "T", piętrowa murowana tynkowana. Park założony w XIXw., Wykorzystano tu dawne stawy parkowe, które zagospodarowano na stawy hodowlane.

 Rzędziszowice - niewielka wieś z zespołem dworskim. Zespół dworski siedziba rodów szlacheckich z połowy XIX wieku przebudowany pocz. XX w.

 Złotówek - rozrzucony na śródleśnej polanie przysiółek wsi Trzęsawice. Polana i okoliczne lasy są terenem występowania różnych roślin chronionych oraz ciekawych ptaków. Kwatera Myśliwska zbudowana ok.1920 r. Na miejscu młyna zwanego polskim, budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem, położony obok stawów hodowlanych

 Skotniki - wieś położona na Wzgórzach Trzebnickich w źródliskowym jarze potoku i na jego skarpie. Dwór wybudowany ok.1840r. piętrowy z mieszkalnym poddaszem. Na pn. od dworu park o pow.0,8 ha.

 Sucha Wielka - niewielka wieś rozproszona z zespołem dworskim. Dwór barokowy z XVIII w., Restaurowany w XIX i na pocz. XX w.

 Tarnowiec - wieś nieregularna z zespołem folwarcznym, położona w dolinie potoku wśród Wzgórz Trzebnickich. Jeden km dalej na pd. pozostałość dawnej cegielni. Dom z XIX w., Szachulcowy, szalowany, piętrowy ze starą stolarką.

 Cielętniki - wieś położona na Wzgórzach Trzebnickich, na wys. 210-222m n.p.m. jest znakomitym miejscem widokowym na Zawonię. W XIX wieku była znanym ośrodkiem wypoczynkowym, do dziś stoją tu domy z poddaszami przewidzianymi niegdyś dla turystów.

 Czachowo - wieś ulicówka położona na wzgórzach Trzebnickich w jarze Potoku Sędzickiego. Na uwagę zasługuje Zespół dworski z pocz. XIX w. Rozbudowany w pocz. XX w

 Głuchów Dolny - wieś nieregularna położona na Wzgórzach Trzebnickich z zespołem dworskim. Zespół dworski istniał już, co najmniej w połowie XVIII w., kiedy potwierdzono tu folwark i dom właściciela.

 Pęciszów - wieś ulicówka położona na Równinie Czeszowskiej. Znana z dokumentów od roku 1743. Kapliczka przydrożna, domkowa,murowana z figurką Matki Boskiej z dzieciątkiem.

 Trzęsawice - niewielka rozrzucona wieś na Równinie Czeszowskiej. Położona wśród lasów jest wymarzonym miejscem wypoczynku i rekreacji.

 Budczyce - niewielka wieś o charakterze letniskowym położona wśród lasów na Równinie Czeszowskiej. Przez wieś prowadzi zielony szlak turystyczny z Zawoni do Pęciszowa.

 Kałowice - rozrzucona niewielka wieś z zespołem folwarcznym. Dom folwarczny parterowy z mieszkalnym poddaszem z cegły, kamienia i rudy darniowej.

Miłonowice - mała wieś położona na zboczach Wzgórz Trzebnickich. Przez wieś prowadzi zielony szlak turystyczny.

Grochowo - dawna osada leśna rozrzucona wzdłuż szosy z Zawoni do Czeszowa. W średniowieczu mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą psów łowieckich, dziś wieś zamieszkała jest głównie przez pracowników leśnych.

Pstrzejowice - niewielka wieś położona przy trasie Trzebnica-Zawonia.Stwierdzono tu ślady osadnictwa kultury łużyckiej z młodszych okresów epoki brązu i z okresów halsztackiego epoki żelaza.

Ludgierzowice - mała wieś położona na wzgórzach Trzebnickich w dolinie niewielkiego potoku. Spotkamy tu Wiąz szypułkowy ponad 300- letni.

Prawocice - wieś ulicówka położona na pd.-wsch. od Zawoni. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1367 r.

Niedary - wieś wielodrożnicowa, odkrycia archeologiczne stwierdziły tu ślady osadnictwa z epoki neolitu oraz cmentarzysko kultury amfor kulistych z tejże epoki.