Czym jest afta i dlaczego pojawia się w jamie ustnej?

Aftowe zapalenie jamy ustnej (RAS) może dotyczyć od 5 do nawet 50 proc. populacji. U tych osób pojawiają się okrągłe lub owalne owrzodzenia, które pokrywa włóknikowaty nalot. Mogą występować na policzkach, podniebieniu, języku czy wargach. Niestety, to dolegliwość mogąca wywołać silne pieczenie i ból. Afta - co warto o niej wiedzieć i jak sobie z nią radzić?

Afta - czym jest i jakie są jej źródła?

Afty mogą pojawiać się pojedynczo, jak i pod postacią mnogich wykwitów. Niestety, przyczyny ich powstawania nie są do końca poznane. Wiadomo jednak, że odpowiada za nie wiele czynników, zwłaszcza nieprawidłowości w pracy układu immunologicznego oraz uwarunkowania genetyczne. Warto przy tym zaznaczyć, że liczne badania udowodniły, że za pojawieniem się aft nie stoi infekcja, jak np. zakażenie wirusowe, które wywołuje opryszczkę. Wykluczono też tezy, że za afty odpowiadają bakterie czy grzyby. Łatwo więc wnioskować, że nie jest to przypadłość zaraźliwa.

Podkreśla się jednak, że istnieje kilka dodatkowych czynników mogących powodować zwiększone ryzyko ich wystąpienia:

zmiany hormonalne - dotyczy to zwłaszcza kobiet, np. w czasie przedmenstruacyjnym czy okołomenopauzalnym;
niedobór witamin i innych składników odżywczych - np. żelaza, folianów czy witamin z grupy B;
zaburzenia wchłaniania niektórych składników;
delikatna śluzówka, która jest podatna na podrażnienia;
zaburzenia ze strony układu pokarmowego - np. choroba Crohna czy celiakia.

Warto zwrócić uwagę również na aspekty psychiczne - osłabienie, stres, przemęczenie (nie tylko fizyczne, lecz także emocjonalne) mogą silnie przyczyniać się do spadku odporności, co może objawiać się powstawaniem aft. Co istotne, mają one zwykle charakter nawrotowy. Jeżeli pojawiają się regularnie i trwa to kilka tygodni czy miesięcy, warto skonsultować problem z lekarzem. Specjalista może pomóc wykluczyć lub potwierdzić ewentualne stany, które wywołują zmiany - zwłaszcza czynniki wymienione wyżej, np. niedobór żelaza czy celiakię.

Rodzaje aft

Afty Mikulicza - inaczej nazywamy je aftami małymi, są najczęściej występującym rodzajem opisywanych tu owrzodzeń. Mają średnicę mniejszą niż 1 cm i zwykle pojawiają się pojedynczo lub w niewielkich grupach (nie więcej niż 5 aft). To względnie niewielka zmiana, która goi się dość szybko i nie pozostawia blizn. Zdarza się, że towarzyszy jej także powiększenie węzłów chłonnych - co dotyczy przede wszystkim aftoz z bardzo częstymi nawrotami - lecz nie stanowi to reguły.
Afty Suttona - afty duże, znacznie cięższa postać niż wymieniona wyżej, dotyczy około 10-15 proc. wszystkich przypadków aftowych zapaleń jamy ustnej. Ich średnica waha się w zakresie 1-3 cm, to zmiany głębsze oraz boleśniejsze. Proces ich gojenia może trwać nawet kilka miesięcy i wiązać się z powstawaniem blizn na śluzówce. W tym przypadku znacznie częściej pojawia się powiększenie węzłów chłonnych, może wystąpić także gorączka. Większe jest również ryzyko nadkażenia (bakteryjnego lub grzybiczego).
Afty opryszczkopodobne - pojawiają się względnie rzadko (5-10 proc. wszystkich aftoz) i najczęściej dotyczą kobiet w podeszłym wieku. Biorąc pod uwagę powyższe rodzaje, ta odmiana aftozy jest zdecydowanie inna, bo występuje w postaci rozlanej. W jej przebiegu pojawia się 20-50 pęcherzyków, które następnie zmieniają się w nadżerki.

Jak radzić sobie z aftami?

Leczenie aft polega na łagodzeniu objawów, przyspieszaniu gojenia się zmian oraz ograniczaniu liczby nawrotów. Odnosząc się do faktu, że konkretna przyczyna ich pochodzenia nie jest znana, należy zadbać o pacjenta holistycznie:

wspomóc pracę układu odpornościowego,
postawić na zbilansowaną i odżywczą dietę,
poddać obserwacji ewentualne reakcje alergiczne,
przyjrzeć się stosowanym lekom - czy nie wpływają drażniąco na śluzówkę.

Biorąc zaś pod uwagę konkretne środki, zwykle stosuje się preparaty łagodzące nieprzyjemne dolegliwości pieczenia oraz bólu, jakie wywołuje afta. Dostępne są bez recepty i występują pod postacią żelu, aerozolu czy roztworu do płukania jamy ustnej. W ich składzie znajduje się np. benzydamina, która wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz odkażające. Można stosować także farmaceutyki działające osłonowo, które poza łagodzeniem symptomów, wspierają też proces gojenia - zwykle aplikuje się je w bardziej uciążliwych przypadkach. Co istotne, leczenie aft nie wymaga wdrożenia antybiotykoterapii. Jej wskazanie pojawia się w wyniku ewentualnych nadkażeń bakteryjnych lub przy wysokim ryzyku różnego rodzaju powikłań.

Warto pamiętać także o domowych sposobach, które pomagają uporać się z aftami. Są to np. płukanki z szałwii czy kory dębu - działają łagodząco na ból, przeciwzapalnie, antyseptycznie oraz ściągająco. Pomaga też napar z siemienia lnianego, który pozostawia swego rodzaju warstwę ochronną na śluzówce, co pomaga w jej regeneracji.

Artykuł partnera