42 lata temu ogłoszono stan wojenny. W Trzebnicy na wieży kościoła zawieszono flagę "Solidarności". Przypominamy film

Stan wojenny w Polsce i powiecie

Była sroga zima. Nagle na ulicach Trzebnicy pojawiło się wojsko. Zaczęły się też aresztowania działaczy "Solidarności", którzy działali między innymi w zakładach PaFaWag. Rano, 13 grudnia w telewizji wystąpił ponury generał Wojciech Jaruzelski, który zaczął czytać:

To początek przemówienia generała Wojciecha Jaruzelskiego, w którym poinformowano społeczeństwo polskie o wprowadzeniu stanu wojennego. Nadało go Polskie Radio 13 grudnia 1981 r. o godzinie 6 rano.

W Trzebnicy najgłośniejszą akcją w czasie stanu wojennego było zawieszenie w maju 1982 r. flagi "Solidarności" na nieczynnym wówczas kościele ewangelickim. Dziś to kościół Piotra i Pawła. Nad wieżą zaczął krążyć wojskowy lub milicyjny helikopter. Próbowano strącić flagę. Na placu w Rynku gromadzili się ludzie, tak samo pod kościołem, ale tam byli już milicjanci, którzy nie dopuszczali nikogo d obiektu. Śmigłowiec podchodził do flagi kilka razy i za każdym razem, gdy funkcjonariuszowi aparatu komunistycznej władzy nie udawało się strącić flagi, tłum wiwatował. Po kilku próbach, w końcu się udało. Nasza redakcja dotarła do nagrania, które udokumentowało to wydarzenie. 

Wprowadzenie stanu wojennego rozważano już w czasie fali strajków w sierpniu 1980 r., jednak faktem stał się on prawie półtora roku później, w grudniowy zimny dzień. Oficjalnie powodem wprowadzenia była pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju, pustki w sklepach, reglamentacja żywności, braki w dostawie prądu. Część historyków uważa jednak, że rzeczywistymi  przyczynami były obawy reżimu komunistycznego przed utratą władzy, związane z utratą kontroli nad niezależnym ruchem związkowym, w szczególności Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, oraz walki różnych stronnictw w PZPR nie mogących dojść do porozumienia w kwestii formy i zakresu reform ustroju polityczno-gospodarczego PRL. Gwałtownie spadło poparcie społeczne dla polityki komunistów.

Za najważniejszy argument uznano groźbę interwencji zbrojnej przez pozostałe państwa Układu Warszawskiego. Jednak 13 grudnia 1981, w dniu wprowadzenia stanu wojennego, nie zanotowano żadnych ruchów wojsk radzieckich ani zwiększonej komunikacji radiowej w ramach Układu Warszawskiego. Podczas narady Biura Politycznego KC KPZR, która miała miejsce kilka dni wcześniej, władze ZSRR stwierdziły, iż interwencja w Polsce jest brana pod uwagę jako ostateczność, tylko na wypadek, gdyby polskie siły bezpieczeństwa, wojsko i PZPR nie mogły sobie poradzić sobie z sytuacją. Decydenci nie byli także pewni lojalności polskiej armii i obawiali się antyradzieckiego przewrotu. 

Stan wojenny zawieszono 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono 22 lipca. W trakcie jego trwania internowano łącznie 10 131 działaczy związanych z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”. W czasie jego trwania zginęło 40 osób, w tym 9 górników z Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek”, którzy stracili życie w czasie pacyfikacji strajku w Katowicach.

Na prowincji było spokojniej

Wielu z nas pamięta jeszcze ten czas. Zdenerwowanie, niepewność, strach przed przyszłością. Byliśmy niby u siebie, a nie wolno nam było robić wielu rzeczy. Godzina milicyjna trzymała nas w domach, a problemem stały się codzienne banalne spraw, jak chociażby dotarcie do pracy, czy powrót z nocnej zmiany albo wyprowadzenie psa po godzinie 22. Ówcześni trzebniccy uczniowie pamiętają studniówkę w LO, która rozpoczęła się w południe i zakończyła o 21. Impreza przeniosła się więc do prywatnych domów, gdzie studniówkowicze byli uziemieni do godziny 6 rano. 

W krajobraz tamtych lat wpisane były snujące się po mieście patrole milicji, które legitymowały przechodniów. Ot - tak sobie, bo mieli takie prawo. Zawsze trzeba było mieć przy sobie dokument. Kiedy jechało się autobusem do wrocławia, pod miastem też wpadała kontrola. 

Ale w Trzebnicy i tak było spokojnie. We Wrocławiu do normy należało łzawienie z oczu - w miejscach, gdzie służby używały wcześniej gazu do rozpędzania demonstracji, zgrupowań. Ale czasem wystarczyło, że komuś zdawało się, że rozmawiająca grupka młodzieży jest zaczątkiem protestu - i już wpadało ZOMO i gaz szedł w ruch, bo wszelkie przejawy nieakceptowanego przez władze działania były tłumione bez miłosierdzia. 

Ci, którzy nie angażowali się czynnie w życie polityczne i protesty, przetrwali ten smutny czas i pamiętają go jako prawie dwa lata ograniczeń. Jednak nie można zapominać o tych, którzy walczyli o lepszy kraj. To ich i ich bliskich dotknęły represje stanu wojennego. To oni byli prześladowani i więzieni, wyrzucani z pracy i zmuszani do opuszczenia kraju. Dzięki nim żyjemy teraz w innej Polsce.