Sztuka leczy? O wykorzystaniu kultury podczas terapii.

W ostatnim czasie psychologia i psychiatria przeżywają rozkwit jeśli chodzi o sposoby komunikacji z pacjentem oraz formy procesów terapeutycznych. Dobroczynny wpływ na zdrowie psychiczne okazują się mieć takie zajęcia terapeutyczne, które wykorzystują narzędzia pozornie nie mające nic wspólnego z dziedziną psychologii. Wśród nich wymienia się arteterapię. Przyjrzyjmy się na czym ona polega.

Czym jest arteterapia?

Arteterapia jest takim prowadzeniem procesu psychoterapeutycznego, w którym w pełni świadomie, celowo i odpowiedzialnie wykorzystuje się sztukę i kulturę. Okazuje się bowiem, że za pomocą wielu dziedzin, takich jak malarstwo, taniec czy muzyka, można z powodzeniem wzbogacić proces zdrowienia psychicznego. Jednak nie tylko. Często doskonale sprawdza się jako polecana metoda do pracy nad emocjami - zarówno dzieci jak i osób dorosłych. Dlatego z arteterapii korzystają też pedagodzy przedszkolni, nauczyciele szkolni czy terapeuci w ośrodkach dla osób starszych. Podczas pracy z dziećmi i młodzieżą arteterapia może zadziałać terapeutycznie kiedy występują trudności w nauce, problemy z socjalizacją, czy konflikty rodzinne. Wśród dorosłych często działa się z jej pomocą, by niwelować skutki depresji, doświadczenia traumy lub straty, czy też trudności wynikające z niepełnosprawności lub choroby, ponieważ odpowiednio dobrane zajęcia działają terapuetycznie również na fizjonomię - usprawniając manualnie, rozwijając koordynację wzrokowo-ruchową bądź koncentrację uwagi. 

Jakie są rodzaje zajęć arteterapeutycznych?

Wyodrębniono kilka rodzajów arteterapii. Każde tego typu zajęcia powinny być dostosowane do osób, które biorą w nich udział pod względem bezpieczeństwa - zasady BHP będa tutaj tak samo wazne jak w każdej innej, nieartystycznej pracy z ludźmi. Jeżeli pracujemy z grupą nadpobudliwych dzieci, ostre nożyczki na zajęciach plastycznych nie będa dobrym pomysłem, jednak rzeźbienie w plastelinie może okazać się idealną formą zabawy. Często wśród zajęć tego typu wymieniane są:

• Muzykoterapia - słuchanie muzyki, rozpoznawanie dźwięków, granie na instrumentach czy tworzenie ich z przedmiotów codziennego użytku, komponowanie.
• Choreoterapia - taniec, praca z ciałem poprzez ruch w rytm muzyki.
• Plastykoterapia - wyrażanie głęboko skrywanych emocji poprzez sztuki plastyczne, takie jak rysowanie, malowanie, kolorowanie, wycinanie, modelowanie i rzeźbienie w masach plastycznych.
• Biblioterapia - czytanie literatury,, słuchanie poezji, bajek terapeutycznych, krótkich historyjek wymyślonych samodzielnie, propozycje książek wartych przeczytania lub dyskusje o przeczytanych już pozycjach.

To najczęstsze formy arteterapii, jednak nie jedyne. Wymienić można jeszcze bardzo wiele: fotografoterapia, filmoterapia itd. Forma realizacji takich zajęć również może być różnoraka: praca grupowa - polegać będzie na wykonywaniu zadań przez kilka osób w grupach, tworzonych celowo lub powstających samoistnie; zbiorowa - kiedy wszyscy jednocześnie będą wykonywać tę samą pracę, ale każdy w swoim własnym tempie. I wreszcie indywidualna – czyli wykonywanie zadania przeznaczonego specjalnie dla danego pacjenta. 

Liczy się proces, nie efekt

Kluczową kwestią jest to, że arteterapia absolutnie nie kładzie nacisku na efekt końcowy czy ocenianie tego, jak ktoś namalował, zatańczył czy zaśpiewał. Nie jest więc ważne, czy dana osoba ma rzeczywiste zdolności, to nie na rozwoju talentów skupia się arteterapia. To co w niej istotne to proces, który zachodzi w czasie obcowania z daną sztuką. Przykładowo, zajęcia teatralne nie mają na celu ćwiczenia warsztatu aktorskiego, lecz mają być okazją do wyrażenia swojej ekspresji, emocji. Mogą być sposobem na postawienia się w roli kogoś innego, wejścia w czyjąś rolę i próbę spojrzenia na świat jego oczami, a stan ten ma ogromny potencjał terapeutyczny. Zajęcia choreograficzne z kolei doskonale sprawdzą się, jeśli pracuje się z osobami z zaburzeniami postrzegania ciała - dysmorfofobia, ale też anoreksja czy bulimia, a nawet - paradoksalnie - fizyczna niepełnosprawność. 

Zaletą arteterapii jest to, że nic nie jest oczywiste i nawet w sytuacji, w której dana forma terapii wydaje się pozornie dla kogoś nieosiągalna, może okazać się, że oto dana osoba potrafi znaleźć swój własny, indywidualny sposób na swój udział w określonej formie sztuki, co pozwala przełamywać bariery psychiczne i fizyczne, pokonywać stereotypy. Kursy arteterapii organizowane przez szkoły medyczne we Wrocławiu uczą jak diagnozować, planować i przeprowadzać terapię zajęciową.

Artykuł partnera